जलवायु परिवर्तन: एक परिचय

जलवायु परिवर्तनले आजको विश्वमा सबैभन्दा चासोका विषयहरू मध्ये एक बनेको छ। यसले पृथ्वीको तापमान, मौसम, र पर्यावरणीय सन्तुलनमा दीर्घकालिक असर पुर्याएको छ। २०२३ मा, विश्वको औसत तापमान १.२ डिग्री सेल्सियसले वृद्धि भएको छ, जसका कारण विभिन्न जलवायु समस्याहरू देखिएका छन्।

नेपालमा जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरू

नेपालको भौगोलिक स्थिति र वातावरणीय विविधता यसको जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरूलाई तीव्र बनाउँछ। यहाँका हिमनदहरूको पिघलन, बाढी र पहिरोको घटनाहरू, र मौसमको असामान्यता यसका प्रमुख उदाहरण हुन्।

नेपालमा जलवायु परिवर्तनका प्रभावहरू

प्रभाव विवरण आँकडा :

हिमनदको पग्लन हिमनदको मात्रा घटनु १९७०-२०२२ मा ४०% कमी

बाढी र पहिरो घटनाहरूको वृद्धि २०२३ मा ३०% वृद्धि

तापमान वृद्धि औसत तापमानमा वृद्धी १.२ डिग्री सेल्सियस वृद्धि

हिमनदको पग्लन: नेपालका हिमालहरूमा २०२२ मा १.५ मिटर प्रति वर्षको दरले हिउँ पग्लिएको छ। यसले जलाशयको मात्रा घटाइरहेको छ र बाढीको जोखिमलाई बढाइरहेको छ।

बाढी र पहिरो: सर्वेक्षणअनुसार, २०२३ मा बाढी र पहिरोका घटनाहरू ३०% ले वृद्धि भएका छन्, जसले हजारौं व्यक्तिहरूलाई प्रभावित बनाएको छ।

 पर्यावरणीय चुनौतीहरू र समाधानका उपायहरू

पर्यावरणीय चुनौतीहरू:

1. वृक्षाविहीन क्षेत्रहरूको वृद्धि: वनक्षेत्रको कमीले माटोको क्षति र जैव विविधताको कमी निम्त्याएको छ। २०२३ मा नेपालमा वनक्षेत्रको ७% कमी आएको छ।

2. सार्वजनिक स्वास्थ्यमा प्रभाव: जलवायु परिवर्तनले स्वास्थ्य समस्याहरू ल्याएको छ। गर्मीका कारण २०२२ मा स्वास्थ्य समस्याहरू १०% ले वृद्धि भएको छ।

समाधानका उपायहरू:

1. सस्तो र अक्षय ऊर्जा स्रोतको प्रयोग: सौर्य ऊर्जा, पवन ऊर्जा, र जल ऊर्जा जस्ता उपायहरूले कार्बन उत्सर्जनलाई २०२५ सम्म ३०% ले कम गर्न मद्दत गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।

2. वनरोपण र संरक्षण: वृक्षरोपण अभियानमार्फत २०२४ मा ५० लाख विरुवा रोप्न योजना बनाइएको छ, जसले वनक्षेत्रको पुनर्निर्माणमा मद्दत गर्नेछ।

जलवायु परिवर्तन समाधानका प्रमुख उपायहरू

उपाय विवरण लक्ष्य/उद्देश्य:

अक्षय ऊर्जा सौर्य, पवन, र जल ऊर्जा प्रयोग २०२५ सम्म ३०% कार्बन उत्सर्जन कमी

वनरोपण ५० लाख विरुवा रोपण वनक्षेत्रको पुनर्निर्माण

शिक्षा र जागरूकता जलवायु परिवर्तनको प्रभावको बारेमा १०,००० जनालाई प्रशिक्षण

पृष्ठ ३: नेपालमा हालका परियोजनाहरू र पहलहरू

हालका प्रमुख परियोजनाहरू:

1. जलवायु परिवर्तन अनुकूलन योजनाहरू: नेपाल सरकारले बाढी र पहिरो नियन्त्रणका लागि २०२३ मा ५०० मिलियन अमेरिकी डलरको बजेट छुट्याएको छ। यस परियोजनाले बाढीको जोखिमलाई कम गर्न मद्दत गर्नेछ।

2. वृक्षरोपण अभियान: विभिन्न सरकारी र गैर-सरकारी संस्थाहरूले २०२४ को प्रारम्भमा १०० हेक्टर वन क्षेत्रमा वृक्षरोपण गरेका छन्। यसले वन क्षेत्रको पुनर्निर्माणमा मद्दत गर्नेछ।

गैर-सरकारी संस्था र समुदायको भूमिका:

1. स्थानीय पहलहरू: “हरित नेपाल” परियोजनाले २०२४ मा १५०० स्थानीय समुदायलाई जलवायु परिवर्तनको प्रभाव कम गर्नका लागि प्रशिक्षण दिएको छ।

2. अनुसन्धान र अवलोकन: “नेपाल जलवायु परिवर्तन अनुसन्धान केन्द्र” ले २०२३ मा ५० वटा क्षेत्रीय अध्ययन गरी विभिन्न समाधानका सुझावहरू प्रस्तुत गरेका छन्।

प्रमुख परियोजनाहरू र पहलहरू

परियोजना विवरण बजेट/उद्देश्य

जलवायु अनुकूलन योजनाहरू बाढी र पहिरो नियन्त्रण ५०० मिलियन अमेरिकी डलर

वृक्षरोपण अभियान १०० हेक्टर वन क्षेत्रमा वृक्षरोपण २०२४ को प्रारम्भ

स्थानीय पहल १५०० समुदायलाई प्रशिक्षण “हरित नेपाल” परियोजना

भविष्यका योजनाहरू र आवश्यक सुधार

भविष्यका योजनाहरू:

1. नीतिगत सुधार: नेपालमा जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी नीति र कानूनी सुधार आवश्यक छ। २०२५ सम्म नयाँ जलवायु नीति लागू गर्ने योजना छ।

2. सार्वजनिक र निजी क्षेत्रको सहकार्य: जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई कम गर्न सार्वजनिक र निजी क्षेत्र बीचको सहकार्यमा २०२४ मा १० प्रमुख परियोजनाहरू सञ्चालन गर्ने योजना छ।

आवश्यक सुधार:

1. लामो समयको दृष्टिकोण: जलवायु परिवर्तनको दीर्घकालीन प्रभावलाई ध्यानमा राख्दै रणनीतिक योजना बनाउनु आवश्यक छ। २०२५ सम्म ५० वर्षको दीर्घकालीन रणनीति तयार गर्ने योजना छ।

2. समाजको समावेशी सहभागिता: समाजका सबै वर्गको सहभागिता र सहयोगले मात्र प्रभावकारी समाधान ल्याउन सकिन्छ। २०२४ मा २०,००० जनालाई समावेशी सहभागिता प्रशिक्षण दिने योजना छ।

समाप्ति:

नेपालमा जलवायु परिवर्तनको प्रभावलाई कम गर्नका लागि सरकारले र स्थानीय समुदायले गरेका प्रयासहरू प्रशंसनीय छन्, तर अझै सुधारको आवश्यकता छ। दीर्घकालीन समाधानका लागि सबै पक्षको समावेशी प्रयास र सहकार्य आवश्यक छ।